Λατίνοι και Ορθόδοξοι στη Magna Graecia του 13ου αιώνα

Στό βιβλίο αὐτό συμπλέκεται στό διάβα τῆς ἱστορίας ὁ χῶρος τῆς Κάτω Ἰταλίας μέ μιά πόλη, τό Ὄτραντο (Ὑδροῦς), μέ ἕναν μοναχό, τόν Νικόλαο καί μέ μιά μονή, τή μονή τοῦ Ἁγίου Νικολάου Κασούλων στήν Ἀπουλία, διατρανώνοντας πώς ἑλληνισμός καί Ὀρθοδοξία παρέμεναν ζωντανά στοιχεῖα τῆς Δύσης τουλάχιστον μέχρι τόν 15ο αἰώνα. Οἱ Ἕλληνες ἄποικοι τῆς ἀρχαιότητας (Κρῆτες, Κορίνθιοι, Εὐβοεῖς), μετέφεραν τήν ἑλληνική γλώσσα, τήν ἑλληνική σκέψη, τόν ἑλληνικό πολιτισμό στά Νότια τῆς Ἰταλίας, ὅπου συναντήθηκαν αἰῶνες μετά μέ τήν πίστη τῶν Ἀποστόλων. Στό πάντρεμα αὐτό ἑλληνικότητας καί Ὀρθόδοξης πίστεως γεννήθηκε καί ἀνδρώθηκε ὁ μοναχός καί ἐκκλησιαστικός συγγραφέας τοῦ 13ου αἰώνα Νικόλαος ἐξ Ὑδροῦντος.

Μέ ἐπίκεντρο τό πρόσωπό του ξεδιπλώνονται ἄγνωστες πτυχές τῆς ἐποχῆς καί τῆς περιοχῆς πού ἔδρασε. Ἡ ἀφορμή ὅμως συνέβη νά μεταμορφωθεῖ σέ πραγματική ἀποκάλυψη καί ἐπιστημονικό οἴστρο μέσα ἀπό τήν ἀνάγνωση χειρογράφων πού ποτέ δέν ἔχουν ἐκδοθεῖ, μέσα ἀπό τήν ἔρευνα τῆς ἀλληλογραφίας τοῦ Νικολάου μέ τόν φίλο του Μητροπολίτη Κερκύρας Γεώργιο Βαρδάνη καί μέσα ἀπό τή μελέτη τῶν πρακτικῶν τῶν συνόδων στήν Κωνσταντινούπολη (1205-1206 καί 1214-1215), στίς ὁποῖες συμμετεῖχε καί ὁ Νικόλαος ὡς διερμηνέας τῶν Λατίνων. 

Γιά πρώτη φορά παρουσιάζεται ἀναλυτικά ἡ πολυσχιδής προσωπικότητα τοῦ Νικολάου ἐξ Ὑδροῦντος, τό ἀξιόλογο πνεῦμα του καί ἡ ἰδιαίτερη φυσιογνωμία του σέ συνδυασμό μέ τό ἱστορικό καί ἐκκλησιαστικό πλαίσιο τῆς Magna Graecia πού τόν περιέβαλλε. Τό μέρος αὐτό, πού ἡ Ἱστορία ὀνόμασε «Μεγάλη Ἑλλάδα», προσδιορίζοντας ὄχι τόσο τό γεωγραφικό μέγεθος ὅσο τό εὖρος τοῦ πολιτισμοῦ καί τή γενικότερη πνευματική ἀκτινοβολία πού ἐξέπεμπε σέ ὁλόκληρο τόν μεσογειακό καί ἀργότερα στόν εὐρωπαϊκό κόσμο.