Εθνική συστράτευση και διεθνιστική αλληλεγγύη

Η πρακτική του ένοπλου εθελοντισμού διατρέχει την νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία. Εντοπίζεται τον 19ο αιώνα, σε πλήρη άνθιση, με τους εθελοντές των κρητικών εξεγέρσεων και αυτούς του γαλλοπρωσσικού και του ελληνοθωμανικού πολέμου. Συνεχίζει να ευδοκιμεί και τον επόμενο αιώνα, με τους Γαριβαλδινούς ερυθροχίτωνες και τους εθελοντές των εμπόλεμων συρράξεων της δεκαετίας του 1910 μέχρι και τους στρατευθέντες στις Διεθνείς Ταξιαρχίες κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο.

Στη μακρά παράδοση της ένοπλης εθελούσιας στράτευσης στην ευρωπαϊκή ήπειρο, η δεκαετία του 1910, στην οποία επικεντρώνονται οι μελέτες του παρόντος τόμου, κατέχει μια ξεχωριστή θέση. Την περίοδο αυτή ο ένοπλος εθελοντισμός γνώρισε ταυτόχρονα την κορύφωσή του, αλλά έδειξε και τα πρώτα σημάδια κάμψης του, καθώς η πρακτική της ένοπλης στράτευσης, και της άοπλης συστράτευσης, που συχνά τη συνόδευε, μεταλλάχθηκε με την εμφάνιση, αρχικά στα Βαλκάνια, και αργότερα και στην υπόλοιπη Ευρώπη, εμπόλεμων συρράξεων νέου, «βιομηχανικού» τύπου. Η μαζική ανθρωποσφαγή με μηχανικά μέσα αποδυνάμωσε τον ρομαντικό και ηρωικό χαρακτήρα της ένοπλης συμμετοχής, που έθρεψε τα εθελοντικά κινήματα του 19ου αιώνα. Εξάλλου, εκτός από τον ίδιο τον χαρακτήρα του πολέμου, άλλαξαν τότε και οι όροι και οι τρόποι συμμετοχής στις πολεμικές συγκρούσεις.

Η δεκαετία του 1910 συνιστά απ’ αυτήν την άποψη μια βαθειά τομή στη μακρά ιστορία του ένοπλου εθελοντισμού, τόσο του ελληνικού, όσο και ευρύτερα του ευρωπαϊκού. Γι’ αυτό ακριβώς και επιλέχθηκε ως περίοδος εστίασης του ανά χείρας βιβλίου, προκειμένου, μέσα από μια συνολική προσέγγιση και πολυπρισματική θεώρηση, να αναδειχθούν οι ριζικές μεταμορφώσεις και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εθελοντικής πρακτικής.