Υπηκοότης ακαθόριστος

Το βι­βλίο βα­σί­ζε­ται σε πέ­ντε βι­ο­α­φη­γή­σεις παι­δι­ών του ελ­λη­νι­κού εμ­φυ­λίου. Οι ηλι­κι­ω­μέ­νοι, σή­με­ρα, αφη­γη­τές πε­ρι­γρά­φουν τη ζωή τους στο χω­ριό στην κο­ρύ­φω­ση του Εμ­φυ­λίου, τη με­τα­κί­νη­σή τους στις χώ­ρες της ανα­το­λι­κής Ευρώ­πης, τη δι­α­βί­ω­ση στα «ολο­πα­γή ιδρύ­μα­τα», το πέ­ρα­σμα από την Ανα­το­λι­κή στη Δυ­τι­κή Γερ­μα­νία και τη ζωή τους εκεί. Οι αφη­γή­σεις ολο­κλη­ρώ­νο­νται με τον επα­να­πα­τρι­σμό και τη μό­νι­μη εγκα­τά­στα­σή τους στην Κα­βά­λα.

Το με­γα­λύ­τε­ρο μέ­ρος της ζω­ής τους οι αφη­γη­τές το έζη­σαν πο­λι­το­γρα­φη­μέ­νοι ως αλ­λο­δα­ποί, με εν­δει­κτι­κό τον χα­ρα­κτη­ρι­σμό στην ταυ­τό­τη­τα που τους δό­θη­κε στην Ανα­το­λι­κή Γερ­μα­νία: «Έλ­λη­νας χω­ρίς πα­τρί­δα». Όταν επέ­στρε­ψαν στην πα­τρί­δα, στις άδει­ες πα­ρα­μο­νής τους ανα­γρα­φό­ταν «υπη­κο­ό­της ακα­θό­ρι­στος».

«Το πα­ρελ­θόν είναι μια ξέ­νη χώ­ρα, κά­νουν τα πράγ­μα­τα δι­α­φο­ρε­τι­κά εκεί», είναι η πρώ­τη φρά­ση στο μυ­θι­στό­ρη­μα The Go-Between του L.P. Hartley. Ο Salman Rushdie, στο Imaginary Homelands, πα­ρα­τη­ρώ­ντας μια φω­το­γρα­φία στον τοί­χο του δω­μα­τίου που δού­λευε, η οποία απει­κό­νι­ζε ένα πα­λιό και κά­πως πα­ρά­ξε­νο σπί­τι -μια φω­το­γρα­φία που πάρ­θη­κε πριν ο ίδι­ος γεν­νη­θεί- νι­ώ­θει ότι η φω­το­γρα­φία του λέει να αντι­στρέ­ψει αυτή την ιδέα. Του θυ­μί­ζει ότι το πα­ρόν του είναι το ξέ­νο και ότι το πα­ρελ­θόν είναι το σπί­τι του, μο­λο­νό­τι «είναι ένα χα­μέ­νο σπί­τι σε μια χα­μέ­νη πό­λη, στην ομί­χλη ενός χα­μέ­νου χρό­νου». Ίσως το ίδιο ισχύει και για τους αφη­γη­τές μας. Με τις αλ­λε­πάλ­λη­λες με­τα­κι­νή­σεις τους έχουν νι­ώ­σει πολ­λές φο­ρές ξέ­νο το κά­θε φο­ρά πα­ρόν τους. Για αυτό, η αφη­γη­μα­το­ποί­η­ση του πα­ρελ­θό­ντος λει­τουρ­γεί όχι μό­νο αυτο­δι­και­ω­τι­κά για το πα­ρελ­θόν, αλ­λά και λυ­τρω­τι­κά για το πα­ρόν. Άλλω­στε, έτσι κλεί­νει την αφή­γη­σή της η Μάρ­θα: «Δεν πει­ρά­ζει που κλαίω, ας θυ­μά­μαι κι ας κλαίω».